7 x magische migraties in de lucht

Daniël Mulder

11 april 2019 .

migraties

Dieren die door de lucht migreren, kunnen enorme afstanden afleggen – gebruikmakend van windstromingen of geheel op eigen kracht, de een doet het zonder te stoppen, de ander zonder te eten. En wist je dat zelf vlinders van Afrika naar Nederland fladderen…?

1 Distelvlinder: 50 km p/u

De distelvlinder is een mooi voorbeeld van een trekvlinder. In het najaar trekt hij vanuit Nederland zuidwaarts en in het voorjaar komt hij vanuit Afrika, bijvoorbeeld vanuit Marokko, weer richting Nederland. Ze kunnen op grote hoogte vliegen, soms wel op meer dan één kilometer en ze bereiken snelheden van vijftig kilometer per uur. Ze doen er tussen de één tot twee weken over om Nederland te bereiken. Het verschilt per jaar hoeveel distelvlinders Nederland bezoeken, dat hangt vooral af van het weer onderweg. Andere trekvlinders zijn atalanta, gele luzernevlinder en de overdag actieve nachtvlinder zoals de kolibrievlinder.

Distelvlinders zijn heuse trekvlinders. Foto: Theo Bosboom

Doorleestip: in de nieuwe Roots van mei (verschijnt 19 april) vind je een uitgebreid verhaal over het trekgedrag van de distelvlinder.

2 Zevenstippelig lieveheersbeestje: stippenmassa

Ook zevenstippelige lieveheersbeestjes doen aan massamigratie, maar niet altijd. Wetenschappers denken dat het zwermgedrag wordt veroorzaakt door een mix van factoren: het begint met een warme, droge zomer gevolgd door een milde winter waardoor er weinig sterfte optreedt. Als vervolgens een zomer aanbreekt met weinig voedsel, gaan de zevenstippelige lieveheersbeestjes gedreven door honger de lucht in. 1989 was zo’n een uitzonderlijk jaar. Aan de Oostzee vlogen naar schatting 50 miljoen lieveheersbeestjes door de lucht.

Er is onderzoek gedaan naar het zwermgedrag en de meeste lieveheersbeestjes vliegen op een hoogte van 150 tot 500 meter met een gemiddelde snelheid van dertig kilometer per uur. De afstand die ze afleggen varieert van 18 tot 120 kilometer, mits ze in een goede windstroming zitten.

Doorleestip: ook in het najaar trekken lieveheersbeestjes: en wel van buiten naar binnen, huizen en kantoren in. Lees er alles over in dit natuurblog.

migraties

Foto: Niels Kooyman

3 Rosse grutto: zonder bijtanken

Het record van de langste non-stopvlucht in het dierenrijk staat op naam van de rosse grutto. Het in 2007 in Nieuw-Zeeland met een zender uitgeruste vrouwtje E7 vloog eerst vanaf de monding van de Piako in een week tijd rechtstreeks richting Yalu Jiang in China, een reis van maar liefst 10.219 kilometer. Ze bleef hier tot begin mei, waarna ze met enkele tussenstops doorvloog naar haar ruim 7.000 kilometer verderop gelegen broedgronden in Alaska. Na daar circa twee maanden te hebben gezeten, begon E7 op 29 augustus aan de rechtstreekse terugreis zonder pauze naar Nieuw-Zeeland. Met een afstand van 11.680 kilometer in iets meer dan acht dagen verbrak E7 haar eigen record met glans.

Sommige rosse grutto’s overwinteren ook dichter bij hun geboortegronden, maar de meeste van deze waadvogels pendelen elk jaar tussen hun broedplekken in de polaire streken van Europa, Azië en westelijk Alaska en hun foerageergebieden in West-Europa, Afrika, Australië en Nieuw-Zeeland.

4 Vleerhonden: luchtnomaden

Met duizenden tegelijk bungelen ze overdag in de bomen, hun zwarte vleugels strak om het lijf gespannen. Pas als de schemering invalt, ontwaakt de kudde Australische vleerhonden en krijsend kiezen ze het luchtruim, klaar voor de nacht waarin ze speuren naar hun lievelingskostje: de nectar van de eucalyptusbloem.
Vleerhonden leiden een nomadenbestaan. Is het voedsel rond het kamp op, dan breken ze op en vertrekken, meestal na een maand of twee. Dan zoeken ze een nieuwe kampeerplek, het liefst in eucalyptus- en mangrovebossen. In een jaar tijd leggen ze zo enkele duizenden kilometers af.

migraties

Wereldzwerver. Foto: Rison Thumboor

5 Wereldzwerver: zoals de wind waait

De trektocht van de monarchvlinder is wereldberoemd vanwege de grote afstand die de vlinder aflegt – zo’n 4.000 tot 6.000 kilometer – maar de libel met de toepasselijke naam wereldzwerver verslaat de monarch met gemak: de wereldzwerver vliegt namelijk van India naar het zuiden van Afrika en weer terug. Na dit retourtje staat er 14.000 tot 18.000 kilometer op de teller. De libel maakt onderweg gebruik van de seizoenswinden. De trektocht wordt voltooid in vier generaties, net als bij de monarchvlinder. De over-overgrootmoeder start de tocht en het kleinkind haalt de eindstreep.

6 Noordse stern: kampioen lange afstandtrek

De noordse stern is de ultieme langeafstandsreiziger van het dierenrijk. Deze niet al te grote zeevogel legt jaarlijks een vliegafstand van zo’n 70.000 kilometer of meer af. Hij maakt dus de zomer op beide halfronden mee. Uit ringonderzoek blijkt dat noordse sternen broeden in het noorden van Europa, Azië en Noord-Amerika, maar overwinteren op het zuidelijk halfrond, in de buurt van Antarctica. Een noordse stern die in de zomer van 1982 als kuiken was geringd op de Farne-eilanden, in het oosten van Groot-Brittannië, bereikte bijvoorbeeld in oktober van datzelfde jaar de Australische stad Melbourne. De vogel had daarmee een reis van 22.000 km voltooid, slechts drie maanden nadat het diertje was uitgevlogen. De gemiddeld afgelegde afstand bedroeg meer dan 240 kilometer per dag. Nederlands trekvogelonderzoek bracht in 2011 de trekroutes van een zevental, in Noord-Groningen met een zender uitgeruste sternen in kaart. Binnen een gemiddeld tijdsbestek van 273 dagen legden de vogels circa 90.000 kilometer af.

Foto: Edwin Giesbers

7 Wespendief: 23 dagen zonder eten

Deze sprookjesachtige roofvogel vliegt elk voorjaar van de tropische regenwouden in Afrika naar Nederland om hier tijdens de zomerse wespenpiek zijn broedsel van een of twee jongen groot brengen. Onderweg eten wespendieven niets.
Enkele feiten: ze vliegen in 23 dagen tijd naar Liberia (mannetje) en Nigeria (vrouwtje), zij vliegt later door naar Angola. Begin april vliegen ze – gescheiden van elkaar – terug. Het mannetje begint zodra hij aankomt meteen met de bouw van een enorm nest. Dan is het wachten op de terugkeer van het vrouwtje…


Schrijf je nu in voor de nieuwsbrief

Ontvang elke week het laatste natuurnieuws van Roots!


Meer Dieren