18 & 19 juni: landelijke libellentelling – tel je mee?

Eind 2021 werd de noodklok geluid voor libellen: hun aantal neemt wereldwijd af. Ook hier staan  libellensoorten op de Rode Lijst, en is het belangrijk ze goed te monitoren. Tel je dit weekend dus mee, voor de libellentelling van 2022?

Libellen noodkreet: wereldwijd 16% met uitsterven bedreigd

Het aantal libellen gaat wereldwijd behoorlijk achteruit, zo rapporteerde de ‘International Union for Conservation of Nature’ (IUCN) eind vorig jaar in een persbericht. Van de ruim 6.000 soorten libellen en weidejuffers wordt maar liefst 16% met uitsterven bedreigd. Belangrijkste oorzaak is de verdwijning van hun leefgebied: moerassen en regenwoud worden ingeruild voor akkers met gewassen, regenwouden worden gekapt voor huizenbouw. Ook klimaatverandering en watervervuiling, bijvoorbeeld door pesticiden, vormen een gevaar voor libellen.

Ook deze libel (Africocypha varicolor, geel) wordt met uitsterven bedreigd | Foto IUCN / André Günther

Libellen in Nederland & het klimaat

De klimaatverandering zorgt ervoor dat warmteminnende libellen zich in Nederland meer thuis voelen. De zadellibel, een Afrikaanse met sterke trekneigingen, maakte in 2019 een opmars. De komst van de zuidelijke soorten maakt het echter moeilijk voor de noordelijke soorten. De heidelibellen, gewone pantserjuffer, maanwaterjuffer en venglazenmaker kampen met (de gevolgen van) droogte, én concurreren met de (sterke) zuidelijke soorten om voedsel.

Op staatsbosbeheer.nl beantwoordden ecologen Theo Muusse en Allard van Leerdam n.a.v. het IUCN persbericht 5 vragen over de afname van het aantal libellen. Vergeleken met andere landen gaat het in Nederland minder slecht met libellen, zo stellen ze, doordat er hier veel waterrijke gebieden zijn. Libellen die het moeilijk hebben door de droogte, zijn de soorten die voorkomen op hoge zandgronden, hoogvenen, heide en vennen. Vooral degenen die leven op verdroogde hogere zandgronden in het oosten en zuiden van Nederland. “De verdroging begint in de winter, wanneer in natte perioden veel water snel wordt afgevoerd. Door de droge zomers van 2018, 2019 en 2020 zijn vervolgens grote watertekorten ontstaan, waardoor vennen, poelen en beken droogvallen. De vaak meerjarige libellenlarven overleven dit niet, omdat als gevolg van die drooglegging hun voedsel – kleine waterdiertjes – verdwijnt, maar soms ook doordat ze zelf niet kunnen ontsnappen.”

De zadellibellen maken een opmars in Nederland. Roots lezer Marry van Wijk maakte deze foto van parende zadellibellen.

De (fotogenieke) bandheidelibel zie je juist steeds minder in deze contreien. | Foto Karin de Jonge

De libellentelling: 4 stappen

Om mee te tellen voor de landelijke libellentelling moet je je eerst registeren op tuintelling.nl. Daarna volg je deze 4 stappen.

Stap 1
Zoek op 18 en 19 juni libellen in je tuin, en maak daarbij gebruik van deze herkenningstips van de Vlinderstichting.
Stap 2
Geef aan wanneer je de libel hebt gezien en bevestig de datum.
Stap 3
Klik op het plusje naast de waargenomen libelsoort en geef het aantal aan. Je kunt dan bijvoorbeeld ook aangeven dat het om een dood exemplaar ging.
Stap 4
Klik op ‘Voer mijn telling in’.

Tot en met maandagochtend 20 juni 12:00 uur kun je je waarnemingen doorgeven, opdat ze nog meetellen met deze landelijke libellentelling. Ook daarna is het uiteraard nog nuttig om ze goed in de gaten te houden. De Vlinderstichting monitort de libellenstand in Nederland via honderden uitgezette tel-routes, via het meetnet libellen tel je mee. Je kunt natuurlijk ook altijd je waarneming(en) invoeren via waarneming.nl.

Deze libellen vliegen mogelijk in je tuin

Tuintelling.nl somt op welke libellensoorten je (o.a.) mogelijk in je tuin hebt.

• gewone pantserjuffer
• houtpantserjuffer
• lantaarntje
• azuurwaterjuffer
• variabele waterjuffer
• vuurjuffer – een van de eerste waterjuffers die uitvliegt in het voorjaar
• kleine roodoogjuffer
• blauwe glazenmaker
• platbuik – hieronder mooi op beeld vastgelegd door een Roots lezer
• viervlek
• bloedrode heidelibel
• bruinrode heidelibel
• steenrode heidelibel
• paardenbijter – die tot in het najaar rondvliegt

Roots lezer Judith Borremans maakte deze foto van een platbuiklibel. “Deze libel zat nog onder de dauw en wachtte op de zon om zich op te warmen.”

Bronnen: tuintelling.nl | IUCN | Vlinderstichting
Foto’s: Ellen Stegeman (foto bovenaan) | IUCN / André Günther | Marry van Wijk | Karin de Jonge | Judith Borremans

Meer over libellen

• De libel was er al miljoenen jaren voor de dinosauriërs. Hij is een briljante jager, en zijn onnavolgbare vliegmanoeuvres fascineren en inspireren wetenschappers wereldwijd. En dan heeft hij ook nog eens ogen waarmee hij een panoramisch zicht heeft – in een ontzaglijke hoeveelheid kleuren. Je leest het in deze 7 wonderlijke weetjes over de libel.
• Schoon water is essentieel voor libellen, maar slechts 1% van de wateren in Nederland voldoet aan alle Europese eisen, aldus Natuurmonumenten. Oorzaak: pesticiden en meststoffen. Ook kampt de natuur met watertekort. Met de petitie ‘Stop de watercrisis!’ roept Natuurmonumenten de overheid op om in actie te komen. Teken je de petitie ook?
• Libellen zijn enorm fotogeniek. Bekijk deze foto van parende waterjuffers maar, een van de prijswinnaars van de ‘Close-up Photographer of the Year’ (CUPOTY) fotowedstrijd van 2021. Wil je ze zelf ook op beeld vastleggen? Libellenfotografie is een uitdagende, boeiende tak van sport. Je leest er alles over in deze mini-masterclass libellenfotografie van topfotograaf Edwin Giesbers.