Nachtvlinders doen veel meer met hun vleugels dan alleen vliegen. Hun vleugels zijn ingenieus vormgegeven, om zo vleermuizen te slim af te zijn. Nieuwste ontdekking op ‘nachtvlinder-vleugel-gebied’: de gerimpelde uiteinden van de voorvleugels van menige nachtpauwoog weerkaatsen geluid éxtra goed.
Superslimme vleugels
Dat nachtvlinders slim ontsnappen aan vleermuizen dankzij hun vleugels was al langer bekend. Sommige nachtpauwogen (Saturniidae) hebben bijvoorbeeld extra grote achtervleugels én staarten, zoals de mooie Afrikaanse maanvlinder (Argema mimosae). Die lange uiteinden schoppen het geavanceerde sonarsysteem van vleermuizen in de war. Zo’n vleermuis denkt dan dat hij te maken heeft met twee in plaats van één vlinder, zo stelt de Amerikaanse ecologe Juliette Rubin in een online artikel van National Geographic. Doordat de vleermuis zich richt op de uiteinden van de vleugels redt de vlinder zijn vege lijf; met een wat gehavende vleugel (of zonder staart) kan hij wel verder fladderen.
Vorig jaar werd ontdekt dat sommige nachtvlinders ook een ultradunne geluidsabsorberende laag op hun vleugels hebben. ‘Akoestisch metamateriaal’, aldus de wetenschappers van Harvard University in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS. De echolocatie-truc van vleermuizen om een vlindermaaltje te scoren werkt natuurlijk niet als dat maaltje geluid absorbeert in plaats van weerkaatst.
Nieuwste ontdekking: gerimpelde voorvleugels
Maar de nachtvlinder-vleugels hoeven niet voorzien te zijn van een staart om vleermuizen te slim af te zijn. Britse biologen ontdekten nu dat allerlei nachtvlinders uit de familie van nachtpauwogen, zoals de atlasvlinder, een slim foefje hebben in de bouw van hun vleugels. Hun voorvleugels zijn aan het uiteinde geplooid en gerimpeld. Op die manier reflecteren ze geluiden – dus ook het geluid dat een vleermuis uitzendt om prooien te detecteren – vanaf precies die plekken veel beter.
In plaats van meteen het lijfje te pakken te hebben grijpt een vleermuis dan mis en neemt hij hoogstens een hap(je) uit het uiterste eind van een voorvleugel. Zijn ingenieuze sonarsysteem ten spijt. Nachtvlinder versus vleermuis: 1-0.
De Amerikaanse maanvlinder (Actias luna) (links) heeft verlengde, soort van opgerolde achtervleugels als akoestisch lokaas. De atlasvlinder (Attacus atlas) (rechts) heeft aan het uiterste einde van zijn voorvleugels rimpels en vouwen. | Figuur: Prof. Marc Holderied / Universiteit van Bristol (C)
Figuur: Prof. Marc Holderied / Universiteit van Bristol (C)
BRONNEN: CURRENT BIOLOGY, PNAS, NATIONAL GEOGRAPHIC
FIGUREN: PROF MARC HOLDERIED / UNIVERSITEIT VAN BRISTOL (C) | FOTO BOVENAAN: iSTOCK
Meer over (nacht)vlinders
- Lees hier het volledige (Engelse) wetenschappelijke artikel in het tijdschrift Current Biology
- Roots dook eerder in de wereld van de nachtvlinders. Zoals hoe je ze herkent en het antwoord op de vraag: hoe kunnen nachtvlinders vliegen zonder zich op te warmen in de zon?
- De koninginnenpage is Nederlands grootste dagvlinder. Dankzij zijn prachtige, geel-zwarte tekening met blauwe en rode oogvlekken is het elke keer dat je er een ziet alsof er een gevleugeld juweel statig langs je heen glijdt. En de kans dat je dat meemaakt wordt groter en groter, want deze schoonheid is op steeds meer plekken en in steeds grotere aantallen in Nederland te vinden. Natuurfotograaf Edwin Giesbers ging op audiëntie – lees hier alles over de comeback van de koninginnenpage.
