Reddingsplan voor Limburgse planten: operatie peperboompje

In het Zuid-Limburgse heuvelland leven tal van bijzondere planten, waaronder vele soorten orchideeën die soms alleen maar hier groeien. Veel van deze vaak zeldzame plantensoorten hebben echter te lijden onder invloeden als vermesting, verzuring, verdroging en versnippering. Een reddingsoperatie moet erger voorkomen: Operatie Peperboompje.

Meer dan een derde van alle plantensoorten in Zuid- Limburg is in meer of mindere mate bedreigd en diverse soorten zijn helaas al verdwenen. “Daaronder zijn blauwgras, veldgentiaan en recent vermoedelijk ook trosgamander”, vertelt botanicus Joop Schaminée. Hij is als senior onderzoeker en hoogleraar vegetatiekunde verbonden aan Wageningen University & Research en Radboud Universiteit in Nijmegen én is nauw betrokken bij Operatie Peperboompje.

“De twee pijlers van het project zijn het borgen van de zaden van de bedreigde plantensoorten van het Heuvelland als back-up van de natuur – zeg maar een ‘Ark van Noach’ voor planten – en het gebruiken van de zaden voor het versterken van verzwakte populaties en eventueel het herintroduceren van de desbetreffende soort in Zuid-Limburg.”

Lijst met 100 soorten

Operatie Peperboompje is vernoemd naar het gelijknamige, zeer zeldzame dwergstruikje dat van nature voornamelijk voorkomt in Zuid-Limburg, met mogelijk nog enkele groeiplaatsen in Twente en de Achterhoek. De bloei – met prachtige roze tot lichtpaarse bloemen – is al heel vroeg in het jaar, maar onderzoek heeft uitgewezen dat je dat niet snel zult merken: er staan nog maar een paar honderd van deze struiken in de natuur.

Het peperboompje is lang niet de enige; voor deze operatie is een lijst opgesteld van honderd planten die beschermd moeten worden. Daaronder zijn verschillende orchideeënsoorten, zoals het soldaatje en de grote muggenorchis, maar ook botanische bijzonderheden als het klein spiegelklokje en wilde weit.

Lees ook:
Bijzondere mini-orchideeën

Knikkend nagelkruid in optima forma

Een van de onderdelen van het project is herintroductie. Het knikkend nagelkruid was de eerste plant die werd teruggebracht. De plant dankt zijn naam aan de knikkende bloemen, waarbij de kelkbladeren purper gekleurd zijn en de bijkelk roodbruin. Deze plant uit de rozenfamilie kwam van nature voor in Zuid-Limburg, maar 40 jaar geleden was de soort verdwenen.

“Herintroductie is niet iets wat je zonder vooronderzoek kan uitvoeren”, zegt universitair hoofddocent Philippine Vergeer, vanuit Wageningen Universiteit verbonden aan het project. “Voorafgaand hebben we eerst onderzocht of knikkend nagelkruid in het betreffende gebied voorkwam. Vervolgens hebben we gekeken of de condities zoals bodemchemie en hydrologie wel geschikt zijn voor de soort. Vaak is de soort destijds verdwenen vanwege ongeschikte condities (door bijvoorbeeld verdroging of vermesting), dus moet eerst onderzocht worden of het gebied nu wel weer geschikt is.

Het vervolg van dit artikel, en meer over het Levend Archief, lees je in Roots juni.

Tekst en foto’s: Edwin Giesbers

Meer zien & lezen

• Bekijk ook het filmpje dat Edwin Giesbers maakte over Operatie Peperboompje
• Menorca is het groenste eiland van de Balearen. Het kent heel bijzondere landschappen en 1.400 plantensoorten, waaronder bijzondere orchideeën. Edwin Giesbers maakte er voor Roots deze reportage.
• Xyella: laat vakantieplanten in het buitenland