De zwartblauwe rapunzel, een zeldzame plant met opvallende paarsblauwe bloemblaadjes, blijft wegkwijnen. Twee van de tien aanwezige populaties in de provincie Gelderland blijken nog maar levensvatbaar, zo blijkt uit onderzoek van Floron. Daarom krijgt de plant noodhulp.
Om het tij te keren voor de zwartblauwe rapunzel zijn de afgelopen jaren in Drenthe en Noord-Brabant al reddingsprojecten gestart. Roots schreef daar in 2018 al een reportage over. Onderzoek van Floron, een organisatie die de Nederlandse wilde planten onderzoekt en beschermt, wijst uit dat de populaties van de zwartblauwe rapunzel in Gelderland ook onder druk staan.
De levensduur van de zwartblauwe rapunzel varieert van een paar jaar tot meer dan tien jaar.
Vrije val voor de rapunzel
Omdat het zo slecht gaat, heeft de provincie Gelderland de plant daarom aangewezen als ‘prioritaire soort’ in het programma Actieve soortenbescherming Gelderland. Voor 1990 groeide de zwartblauwe rapunzel in 35 uurhokken, een uurhok is een gebied van 5 bij 5 kilometer. Na 1990 zijn er nog maar waarnemingen uit 9 uurhokken bekend. Omgerekend is dat een achteruitgang van 75 procent. Rond Winterswijk verdwenen bijvoorbeeld alle populaties.
Vitaal genoeg?
Gelderland telt nu nog tien populaties verdeeld over vier gebieden. Twee populaties zijn voldoende groot en vitaal om levensvatbaar te zijn. De overige acht zijn te klein en niet vitaal. Zonder gerichte maatregelen, zoals een aangepast beheer of het versterken van genetisch zwakke populaties, zullen die kleine populaties verdwijnen, stelt Floron.
Spetterend paars kruitspoor
In bloei is de zwartblauwe rapunzel (Phyteuma spicatum subsp. nigrum) een opvallende verschijning, niet alleen vanwege de paarsblauwe, bijna zwart gekleurde bloemblaadjes. Ook de bloei, die verloopt van onderen naar boven, van de aarvormige bloem is bijzonder. Een half uitgebloeide zwartblauwe rapunzel lijkt een beetje op een spetterend paars vuur dat een kruitspoor volgt.
Hommellokker
De meeste zwartblauwe rapunzels hebben één of twee bloeiaren. Eén aar heeft 30 tot 60 bloemen. De bloei begin onderaan en verplaatst zich naar boven. Dankzij de hoeveelheid stuifmeel en de snelle aanmaak van nectar zijn de bloemen geliefd onder insecten, bijvoorbeeld hommels, die de belangrijkste bestuivers zijn. Per bloem worden circa 20 zaden geproduceerd, wat neerkomt op ongeveer 500-1.000 zaden per bloeiaar.
Foto’s: Edwin Giesbers
