In zijn oorspronkelijke leefgebied in Oost-Azië gaat het niet goed met de mandarijneend, maar in Europa lijkt de vogel met zijn extravagante verenpak een veilige haven te hebben gevonden. Ook Nederland heeft een stabiele populatie. Natuurfotograaf Edwin Giesbers sprak over deze ‘vriendelijke’ exoot met Sovon Vogelonderzoek Nederland.
Zonder twijfel is de mandarijneend een van de meest opvallende vogels in Nederland. Althans het mannetje, met zijn bontgekleurde verenkleed in tinten paars, blauw, groen en metallic koper. Het vrouwtje is – zoals ook bij andere eenden – veel minder opvallend met haar grijsbruine verenkleed. En alsof je als mannetje mandarijneend nog niet genoeg opvalt met zo’n in het oog springend verenkleed, heeft hij op de flanken ook nog twee oranje ‘zeilen’ en bakkebaarden.
Met zo’n extravagante en exotische verschijning wordt de mandarijneend wereldwijd als een van de mooiste vogels beschouwd. Maar als je in Nederland een vogelaar spreekt en in een gesprek over bijzondere vogels je bewondering over de mandarijneend uitspreekt, kan het zomaar gebeuren dat je gesprekspartner je ineens wat meewarig aankijkt. Zou dat te maken hebben met het feit dat we met een exoot te maken hebben?
Langeafstandstrekkers
De mandarijneend komt oorspronkelijk uit het Verre Oosten: Oost-Siberië, China, Korea en Japan. De vogel werd ooit in Nederland ingevoerd als siervogel voor privé- en watervogelcollecties in oude parken. Daaruit ontsnapte exemplaren begonnen in 1968 in Nederland te broeden. Het beviel de mandarijneend blijkbaar prima in de Nederlandse natuur. De populatie breidde zich vervolgens in rap tempo uit, met 16 procent per jaar. Die groei zette door tot 2002 en lijkt sindsdien stabiel. Nu bestaat de Nederlandse populatie uit enkele honderden broedparen.
De mandarijneend zien
Goede gebieden om mandarijneenden te zien vind je in de omgeving van Arnhem, zoals Park Sonsbeek en het aangrenzende Park Zypendaal en Landgoed Warnsborn. Onder meer daar deed Frank Majoor van Sovon Vogelonderzoek Nederland tientallen jaren ringonderzoek in het kader van het RAS-project (Retrapping Adults for Survival). Dit ringproject richt zich op het meten van de overleving bij Nederlandse broedvogels. Majoor beschrijft de mandarijneend als een mooie, eigenzinnige eend: “Vooral in het voorjaar sta je altijd versteld als je ze in een bos tegenkomt, op zoek naar een nestholte. En in de winterperiode zitten ze in groepjes, overdag vaak verscholen tussen de over het water hangende takken. Ondanks de felle kleuren van het mannetje krijg je ze dan moeilijk te zien.”
Op basis van de ringgegevens lijkt de in Arnhem overwinterende populatie behoorlijk plaatstrouw, zegt Majoor: “De vogels broeden waarschijnlijk in een groter gebied, met name in de zuidelijke rand van de Veluwe. In hun natuurlijke herkomstgebieden zijn mandarijneenden langeafstandstrekkers. Binnen Europa zijn enkele mandarijneenden ook ver van hun ringplek teruggevonden. Bij de vogels die ik geringd heb, kwam maar één uitzonderlijke melding voor: dat ging om een mandarijneend die werd gemeld vanuit Noorwegen, die was gepakt door een roofvogel.”
Van mandarijneend vrouwtje naar mandarijneend mannetje
Het onderscheid tussen het vrouwtje en het mannetje mandarijneend is heel makkelijk door het grote verschil in verenkleed. Een duidelijk voorbeeld van wat ‘seksuele dimorfie’ wordt genoemd. Maar dat gaat niet altijd op! Soms verandert vrouw mandarijneend in een man en krijgt dan een bijpassend verenkleed dat veel gelijkenis vertoont met die van het mannetje. Deze verwarrende verandering treedt vooral op bij oudere vrouwtjes.
Ook Frank Majoor nam dit verschijnsel ooit waar tijdens zijn ringonderzoek in Park Sonsbeek bij Arnhem. Overigens krijgt het mannetje mandarijneend na de paarperiode een eclipskleed waarbij hij op het vrouwtje lijkt, met als duidelijkste onderscheid de oranje poten. Het vrouwtje heeft donkere poten.
Het volledige artikel over de mandarijneend vind je in Roots juni. Daarin ook alles over hun baltsgedrag en bijzondere broedplek.
Tekst en foto’s: Edwin Giesbers
Meer zien & lezen
- Vanaf eind juli, begin augustus wisselen mannetjes wilde eenden wisselen een groot deel van hun verenkleed in een keer, kunnen niet vliegen en gedragen zich daarom zo onopvallend mogelijk. Zoek de woerd!
- Hij heeft naar verhouding de langste hals van alle zwanen: de zwarte zwaan. Deze prachtige exoot kun je het hele jaar door ook in Nederland treffen: er zijn hier broedpopulaties zwarte zwanen.
- Wij kennen de kluut vooral van de Waddeneilanden en het Deltagebied, maar ook elders zijn deze opvallende steltlopers te vinden. Natuurfotograaf Edwin Giesbers bezocht een kolonie kluten in Waterrijk-Oost, een jong natuurgebied bij Arnhem.
