De Lage Landen zijn rijk aan water – zoet en zout – met een rijk dierenleven. Sommige van die waterbewoners zijn alom bekend, zoals de snoek en zeester. Maar in onze zoete en zoute wateren zijn nog talloze minder bekende diersoorten te vinden. Hoog tijd om een paar van die onderbelichte onderburen in de duiklamp te zetten.
Mythisch kreeftje: de bonte galathea (zout water)
Vooral in zee vormen kreeften een erg soortenrijke diergroep. Toch zullen weinig mensen er meer dan vier kennen, van het strand (strandkrab) en het restaurant (zeekreeft, noordzeekrab en garnaal). Vrijwel niemand kent galathea’s. Deze zeedieren behoren tot de oprolkreeften: het achterlijf houden ze meestal onder de buik gekruld. De bonte galathea, een van de grotere soorten, meet zelfs met ontkruld achterlijf nog geen 10 centimeter. Het is een prachtig diertje en die mysterieuze naam waardig. In de mythologie is Galathea namelijk de prachtige dochter van een zeegodenpaar.
Onverwachte verwant: de doorschijnende zakpijp (zout water)
Zakpijpen vallen in de categorie onbekend en onbemind. Het zijn vastzittende zeedieren die vreemd genoeg nauw verwant zijn aan de gewervelde dieren. Die verwantschap verraden ze alleen tijdens hun larvale stadium, wanneer ze wat weg hebben van een kikkervisje. De larve zwemt rond op zoek naar een plek om zich te vestigen. Is hij eenmaal gesetteld, dan krijgt hij een zakvormig lichaam met twee openingen. Die aan het bovenste uiteinde is de instroomopening. In het lijf wordt al het eetbaars uitgezeefd waarna het gefilterde water door de zijwaarts gelegen uitstroom-opening wordt geloosd. Een van de meest voorkomende soorten in de Zeeuwse wateren is de doorschijnende zakpijp. Best mooi eigenlijk.
Zoetwaterkwal (zoet water)
Kwallen kent iedereen, uit de zee of aangespoeld op het strand. Maar niet iedereen zal weten dat er ook een paar soorten zoetwaterkwallen bestaan. Een daarvan is wereldwijd verspreid, met hulp van de mens. In de koele Nederlandse zoete wateren beperkt hij zich de meeste tijd tot het poliepstadium, vastzittend op de bodem of aan waterplanten of palen. Dan planten ze zich ongeslachtelijk voort. Alleen in warme zomers vormen ze kwalletjes die zich geslachtelijk voortplanten. Ze worden zelden groter dan een euromunt en steken niet.
Waterslang: de zager (zout water)
Roofwormen komen niet alleen voor in sciencefictionfilms, ze leven ook in de Noordzee. De zager is een geduchte jager. Deze forse worm heeft ogen en krachtige, tangvormige kaken. Hij wordt vingerdik en onder armlang. De zager zit meestal in de zeebodem, waar hij wad pieren en andere bodemdieren vangt, maar zwemmen kan hij ook. Kronkelend als een water slang overrompelt hij kleine vissen. Op een zwoele zomer nacht komen de zagers massaal uit de bodem. Tijdens die ‘zager bruiloft’ lozen de mannen en vrouwen hun geslachtscellen in het water tot ze er letterlijk dood bij neervallen. Vervolgens eindigen ze als feestmaal voor krabben en schollen.
Feestelijk visje: de pitvis (zout water)
De meeste mensen kennen de vissen uit ons grootste natuurgebied van hun bord: schol, tong, makreel en misschien poon. De pitvis is geen consumptievis. Maar deze bewoner van de Noordzeebodem verdient wel wat meer bekendheid, want het is een van onze kleurigste vissen. Dat wil zeggen, de mannetjes in de paartijd. In het voorjaar en de zomer krijgen opgewonden pitvisheren iriserend blauwe vlekken. En de mannetjes hebben een verlengde voorste rugvin die ze tijdens de balts om extra indruk te maken omhoog zetten.
Lees ook:
7x hoe mannetjesdieren een vrouwtje versieren (mét video’s). Zoals de Japanse kogelvis, die bekend is vanwege zijn zeer imposante versiertechniek.
Meer bijzondere waterbewoners tref je in Roots juli/augustus, met daarin nog veel meer zomerse onderwerpen, zoals zeevonk, bijzondere strandvondsten, en uiteraard fijne zomerse wandelingen.
Meer zien & lezen
- Ruim 70 procent van de wereld bestaat uit water. In al die meren, rivieren, zeeën en oceanen zwemmen vissen die je écht liever niet tegenkomt tijdens een zwempartijtje. Deze 10 afschrikwekkende vissen staan in willekeurige volgorde. Het is maar net wat je eng vindt: grootte, gif, tanden of een even ingenieuze als huiveringwekkende parasitaire leefwijze. De vis op plek één staat er echter niet voor niets. Lees, kijk, en huiver.
- Ken je het Roots Doe-Boek Onderwater? Middels puzzels, kleur- en zoekplaten en leuke opdrachtjes leren kinderen vanaf 3 jaar (zelf lezen en doen vanaf 7 jaar) alles over het onderwaterleven.
- 7x bijzondere zeedieren diep in de Atlantische Oceaan. Mét unieke filmbeelden, gemaakt tijdens expedities onderwater van het Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA).
Tekst: Geert-Jan Roebers
Foto bovenaan: Getty Images
