Ruim 70% van de wereld bestaat uit water. Reken maar dat in al die meren, rivieren, zeeën en oceanen vissen zwemmen die je liever niet tegenkomt tijdens een zwempartijtje. Ze staan in willekeurige volgorde, het is maar net wat je eng vindt. Grootte, gif, tanden of toch die ingenieuze maar ook huiveringwekkende parasitaire leefwijze. De vis op plek één staat daar echter niet voor niets. Een kwestie van gruwel-uiterlijk én -tactiek, als je het ons vraagt. Lees, kijk, en huiver.
1. Geen koekjesdeeg maar dierenvlees: de koekjessnijder (Isistius brasiliensis)
De koekjessnijder leeft duizenden meters diep en komt (waarschijnlijk) wereldwijd voor. Hij meet slechts zo’n 50 cm en zwemt ’s nachts naar boven om te eten. Geen koekjes maar andere dieren. Dit parasitaire haaitje zuigt zich eerst vast, en ‘snijdt’ dan met zijn unieke gebit vlees uit dieren vele malen groter dan hijzelf. Als ware het koekjesdeeg, zo wordt heel treffend illustratief uitgelegd in deze video van National Geographic. Het meest vaak eet de koekjessnijder zeehonden-, dolfijnen, en walvisvlees. Maar steeds vaker ook mensenvlees, constateerde de Universiteit van Florida onlangs. Hieronder zie je de koekjessnijder in beeld – een foto vind je hier (we hebben je gewaarschuwd).
2. Prehistorische reus: de ‘goonch’ (Bagarius yarrelli)
Deze zuigmeerval leeft in de rivieren van Zuid-Azië en is enorm: honderden kilo’s en zo’n twee meter lang. Ook de pers smult van dit prehistorisch ogende zoetwatermonster. Sensationele krantenkoppen stellen dat hij een voorkeur voor mensenvlees heeft ontwikkeld door traditionele Hindoestaanse afscheidsceremonies. Of deze reuzenmeerval zich daadwerkelijk vergrijpt aan mensen is de vraag – alleen de geruchten al waren afdoende voor deze Wikipedia-pagina.
Bagarius yarrelli. Beeld: via Wikimedia Commons, Freshwater and Marine Image Bank, University of Washington.
3. Doorzichtige (of rode) vampier: de candiru (Vandellia cirrhosa)
Opnieuw een meerval, maar nu eentje van slechts zo’n 2,5 cm. Bedrieglijk klein gezien het leed dat hij teweegbrengt. Dit parasitaire visje voedt zich met het bloed van een andere vis, terwijl die nog leeft. Dat doet hij van binnenuit, zoals je ziet op deze video. Zolang dit ‘vampiervisje’ nog niet gegeten heeft is hij transparant. Na zijn maaltje kleurt hij, je raadt het al, rood. Wellicht ken je ‘m trouwens onder zijn andere naam: penisvis. Via de penis kan hij bij een man naar binnendringen. Al wordt dat ook wel afgedaan als broodjeaapverhaal. Wij vinden dit ervaringsverhaal én de beelden voldoende overtuigend. Overigens heeft een bepaalde zoetwaterdolfijn kennelijk niets te vrezen van de candiru. Braziliaanse wetenschappers ontdekten tot wel 230 candiru’s op ‘m, zonder dat hij daar ogenschijnlijk last van had.
4. Transparante messcherpe tanden: de Sloan’s addervis (Chauliodus sloani)
Deze diepzeebewoner jaagt andere vissen vast de stuipen op het lijf met z’n intimiderende bek vol tanden. Die zijn namelijk immer zichtbaar – zijn kaken ermee sluiten lukt niet. Ze dienen dan ook niet om mee te kauwen maar om mee te grijpen. En dat gaat deze engerd prima af: hij verschalkt prooien tot wel 63% van zijn lengte. Op deze video van het Monterey Bay Aquarium Research Institute (MBARI) zie je de addertandvis zwemmen. Knap visje, toch ook wel.
De Sloan’s addervis. Foto: via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0.
5. Gigant met gigantische gifstaart: de reuzenzoetwaterpijlstaartrog (Himantura chaophraya)
Deze rivierbewoner leeft in Zuidoost-Azië en doet zijn naam eer aan. Hij weegt tot wel 600 kilo en heeft het formaat van een halve bus. Daarmee is hij waarschijnlijk ’s werelds grootste zoetwatervis. Zoals bij alle pijlstaartroggen zit het venijn ‘m in zijn, eveneens reusachtige, zweepstaart. Alleen de getande stekel achterop is al bijna 40 centimeter lang. Bedekt met een laag giftig slijm en sharp as hell – daar wil je níet bij in de buurt komen.
De reuzenzoetwaterpijlstaartrog. Foto: Amelia Guo – Eigen werk, CC BY 3.0.
6. Onvoorspelbaar, agressief en oprukkend: de stierhaai (Carcharhinus leucas)
Waarom in de zoute zee blijven als je je ook senang voelt in zoet water? Mede daardoor is deze grote haai één van de meest gevaarlijke, misschien wel het gevaarlijkst. Hij komt overal, ook in drukke wateren vlakbij de kust. Door de klimaatverandering stijgt de watertemperatuur en wordt ook zijn jachtterrein groter. Hij stuit dus vaker op mensen. Terwijl mensen heus niet zijn lievelingskostje zijn. Verrassend eigenlijk, gezien zijn gevarieerde menu. Schaaldieren, zeeschildpadden, roggen, dolfijnen, en zelfs jonge soortgenoten. Nachtmerrie-materiaal, maar in de serie ‘I was prey’ van Animal Planet vertelt deze man hoe hij een aanval van een stierhaai overleefde.
De stierhaai. Foto: Albert Kok – Eigen werk, CC BY-SA 3.0.
7. Levend van de lichaamssappen van (levende) anderen: de zeeprik (Petromyzon marinus)
Eígenlijk hoort de zeeprik niet in deze lijst: het is geen vis maar een rondbek. Hij heeft geen kaken maar een ronde zuigschijf, bezaaid met tanden. Daarmee zuigt hij zich vast op het lijf van andere vissen, zeehonden en walvisachtigen. En doet zich vervolgens tegoed aan de lichaamssappen van zijn slachtoffer. Een soort riviervampier dus. Ook een levend fossiel trouwens: sinds zijn ontstaan pakweg 500.000.000 jaar geleden bleef hij nagenoeg onveranderd.
De zeeprik leeft op zee maar plant zich voort in rivieren, ook in de Roer, een zijrivier van de Maas. Steeds vaker zwemt hij ook in de Waddenzee en op het IJsselmeer. Onlangs stuitte een boswachter op een zeldzaam verdwaald exemplaar in de Biesbosch. Meer over dit levende fossiel en zijn gruwelijke zuigschuif zie en hoor je in dit filmpje van Deep Marine Scenes.
8. Vliegensvlug met een zwaard als bek: de naaldvis (Belonidae)
De bek van de naaldvis is enorm lang en smal, en bezaaid met vlijmscherpe tanden. De meeste soorten leven in (sub)tropische, ondiepe, wateren. Hij kan zo’n meter lang worden. Zijn plek in deze top 10 dankt hij aan zijn gave om uit het water omhoog te springen, met een snelheid van wel 60 km per uur. Dat doet hij vooral ’s nachts, aangetrokken door kunstmatig licht. Om de zoveel tijd botst hij op een onfortuinlijke visser en doorboort diegene dan. Vind je het gek, met die snelheid en zo’n bek. Begin dit jaar spietste een exemplaar nog de nek van een tienerjongen bij het Indonesische Sulawesi.
De naaldvis. Foto: Christian Grill – Own work, CC BY-SA 3.0, Christian Grill / CC BY-SA
9. Elektrocuteert zijn slachtoffer: de sidderaal (Electrophorus electricus)
De lengte van deze zoetwatervis is op zich al indrukwekkend: tot wel 2,5 meter. Dat is nog niets vergeleken bij zijn wapen: elektrische shocks uitdelen. Het precieze voltage verschilt per soort sidderaal. Vorig jaar werd in het Amazonegebied een nieuwe soort ontdekt die een stroomschok gaf van liefst 860 Volt. Daarmee is deze Electrophorus voltai “de sterkste generator van bio-elektriciteit”, aldus de Braziliaanse wetenschappers in een artikel in Nature. Zijn elektrische kracht gebruikt deze vis om te navigeren, jagen, en zichzelf te verdedigen. Hoe hij zijn wapen maximaal inzet vertelt bioloog Kenneth Catania van de Amerikaanse Vanderbilt University je in deze video – inclusief demonstratiefilmpjes…
De sidderaal. Foto: Sander van der Wel from Netherlands – Sidderaal, CC BY-SA 2.0.
10. Meesterlijk vermomd en het giftigst van allemaal: de steenvis (Synanceia verrucosa)
Dankzij zijn schutkleur valt de steenvis niet op tussen het koraalrif van de ondiepe tropische wateren waar hij leeft. Geduldig wacht hij af tot er een prooi binnen zijn bereik komt, om dan genadeloos snel toe te happen met zijn zeer krachtige kaken. Nu is dat op zich al afschrikwekkend, maar niet de reden waarom hij in deze lijst staat.
Dat is vanwege zijn dertien enorm giftige rug-stekels. Daarmee kan hij een zeer pijnlijk en giftig gif injecteren. Hij gebruikt dat wapen dus niet om te eten, maar om te voorkomen dat hij zelf gegeten wordt. En als er iemand op ‘m staat. Wat nogal eens gebeurt, ook omdat hij leeft op plekken met eb en vloed. Zelf overleeft hij wel even op het droge. Mede dankzij tegengif geldt dat ook voor vrijwel alle menselijke pechvogels die op ‘m staan. En dat zijn jaarlijks vele honderden personen. Dat tegengif maken is trouwens ook bijzonder, daarvoor wordt een steenvis gemolken. Je ziet het op deze video.
De steenvis. Foto: Kirkleyditch – Own work, CC BY-SA 4.0.
Duik dieper in de oceaan met Roots
Meer lezen over de onmisbaarheid van zeeën & oceanen voor talloze organismen, waaronder wij mensen? In het dubbeldikke zomernummer (juli & augustus) van Roots vind je een reportage over zeeën en oceanen. Je bestelt deze eenvoudig online. Gebruik de kortingscode ‘GRATIS’ en je krijgt het nummer zonder verzendkosten thuisgestuurd. Deze aanbieding geldt t/m 31 juli 2020. Hier vast een voorproefje van dat artikel.
Meer Top 10’s
BEELD HEADER: iSTOCK
