Ze vormen zich naar hun omgeving als water, kunnen bergen verzetten en verbinden alles met alles. Toch krijgen ze maar weinig respect. Schimmelkenner en -onderzoeker Vasilis Kokkoris wil daar iets aan doen, Roots sprak hem uitgebreid voor de Roots februari-editie.
In het Amsterdamse Bos, bij een dikke bladlaag waar een heel stel inktzwammen doorheen piept, vertelt Vasilis Kokkoris wat schimmels doen. “Er zijn meerdere soorten schimmels (zie kader onderaan, red.). Deze inktzwammen horen bij wat ik de alchemisten noem, de schimmels die materie transformeren. Ze maken van allerlei natuurlijk afval kostbare, voedzame aarde en ze doen dat nog snel ook.
Een hele boom kan in een paar jaar worden afgebroken. De paddenstoel is hun bovengrondse vrucht, maar lang niet alle schimmels maken die. Van heel veel zie je niets. Maar ze zijn er wel! Onder onze voeten is een grote diversiteit aan leven. Deze inktzwammen zijn het topje van de ijsberg.”
Leven onder de grond
Bijna 60 procent van al het leven op de planeet zit onder de grond, van microben tot zoogdieren, vertelt Kokkoris. Daarmee is de bodem de meest biodiverse habitat op aarde. Vaak is het leven microscopisch klein. “Sommige schimmels maken hyfen (draden) die je kunt zien, maar meestal lukt dat niet.
Wat wel leuk is, is dat je er met een simpel proefje toch iets van kunt zien. Je neemt een plant met wortels en wast die in gloeiend heet water met Potassium Hydroxide op zo’n 90 graden. Daarna was je ze met koud water en vervolgens stop je ze in een warme azijnoplossing, gewone keukenazijn met inkt. Dan gebeurt iets magisch: de hyfen van de mycorrhizaschimmel lichten blauw op. Je ziet dat iets leeft in iets levends.”
3x schimmelige weetjes
- Er zijn schimmels die organisch materiaal kunnen afbreken en voedingsstoffen recyclen, en schimmels die in symbiose leven met planten, de mycorrhiza schimmels. De eerste groep kan alles afbreken, van bladeren en fruit tot lijken.
- Binnen de mycorrhizagroep heb je verschillende subgroepen. De ecto mycorrhizaschimmels die zich meestal verbinden met grote bomen – dennen bijvoorbeeld. Dit zijn degenen die paddenstoelen produceren. Omdat ze zich vaak verbinden met specifieke boom soorten, kijken paddenstoelenzoekers altijd naar bomen. Naast deze groep heb je ook nog twee groepen die zich in de plantenwortels nestelen, de orchideeën mycorrhiza en de arbusculaire (boom vormige) mycorrhiza.
- De samenwerking tussen planten en schimmels is gebaseerd op voedingsstoffen. De schimmel krijgt koolstof van de plant: planten kunnen fotosynthetiseren, kooldioxide uit de atmosfeer halen en suikers maken en in de bodem brengen. Alles wat leeft heeft koolstof nodig. De schimmels gebruiken het om hun netwerken te bouwen. Met deze netwerken verkennen ze de bodem en onttrekken ze voedingsstoffen die de planten nodig hebben. Vooral fosfor is essentieel.
Meer (weetjes) over schimmels lees je in Roots februari.
Sommige van deze weetjes zijn ontleend aan het fantastische boek over schimmels van Merlin Sheldrake: Verweven leven.
Meer lezen
- Meer informatie over AMF’s vind je op Kokkoris’ website: vasiliskokkoris.com.
- Shinrin-yoku is een Japanse term die je kunt vertalen als: bosbaden. Volgens onderzoeker Qing Li, wereldwijd dé expert op het gebied van bosgeneeskunde, heeft geen ander medicijn zo’n direct effect op je gezondheid dan een wandeling in een schitterend bos. Roots sprak met hem, uiteraard in een bos.
- Tien procent van alle soorten op land zijn afhankelijk van dood hout. En in een bos is dat percentage zelfs 40 procent. Ofwel: dood hout doet leven. In de vorm van duizenden insecten, vleermuizen, vogels, paddenstoelen, mossen en korstmossen, die allemaal dood hout nodig hebben om te overleven.
Tekst: Marjolein van Rotterdam
Foto bovenaan: Vasilis Kokkoris
