Rivieren zijn meer dan slingerende stromen die water vervoeren. Ze boetseren landschappen, beïnvloeden de menselijke geschiedenis, voeren drinkwater aan én ze vormen een eindeloze inspiratiebron. Voor sommige mensen is de roep van de rivier zo sterk, dat ze zich erin onderdompelen. Roots luistert naar drie verhalen over de Schelde, Maas en IJssel.
Rivierjournalist Wim Eikelboom over de IJssel
‘Ik hou van een beetje mijmeren bij de rivier’
“De IJssel is een vriendelijke rivier met een grootse weidsheid waardoor je de wolkenluchten mooi beleeft. En omdat de IJssel overal bochten heeft, kijk je zelden recht vooruit. Dat geeft dynamiek aan het landschap”, vertelt Wim Eikelboom (1968), die zichzelf omschrijft als IJssel-ambassadeur en rivierjournalist.
Eikelboom is al zo’n 25 jaar verslingerd aan de IJssel. “Dat begon toen ik de rivier als radiomaker ging volgen voor het project Ruimte voor de rivier.” Tegenwoordig zet hij zich als freelancer op allerlei manieren in voor de belangen van de deze rivier – en ook andere rivieren. Hij maakte onder meer een podcastserie over de IJssel en de Vecht onder de noemer Rivierverhalen. Ook schreef hij het boek Geen dag zonder de IJssel (uitgeverij Wbooks, € 29,95). “Via onder meer lezingen en excursies vertel ik mensen graag hoe waardevol het rivierenlandschap is. Dan leg ik bijvoorbeeld uit dat het ook een vorm van geluk is om in deze omgeving te zijn. Want kijk om je heen – het is toch rijkdom wat hier ligt?”
In de nieuwe Roots van september lees je het hele interview met Wim Eikelboom. Speciaal voor de lezers van Roots reflecteert hij aan de oever van de IJssel op twee riviercitaten.
‘Je kan een rivier niet kennen tot je haar bronnen hebt gezien.’
Uit: ‘De levende berg’ van Nan Shephard
‘ik geloof in een rivier
Uit het gedicht ‘Credo’ van Remco Campert
die stroomt van zee naar de bergen’
Schrijver Wim Peumans over de Maas
‘Tijdens het zwemmen voelde ik het wezen van de rivier’
Op het bureau van Wim Peumans (1984) stond tijdens het schrijven van zijn boek De Maas, het verhaal van een rivier een fles gevuld met bronwater van de Maas. “Ik was al ruim een jaar bezig met het boek toen ik in het Franse gehucht Pouilly-en-Bassigne de bron van de Maas bezocht. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de bron van de Rijn, die ontspringt in de bergen, is de bron van de Maas eenvoudig bereikbaar: je loopt het dorp uit en dan ligt het ergens in de weilanden. Vooraf zeiden mensen dat de bron weinig voorstelt, maar omdat ik al zoveel wist over de rivier, was het voor mij echt een van de mooiste dingen die ik ooit heb meegemaakt. Natuurlijk, het is gewoon wat water dat uit de grond pruttelt, maar als je dan ziet hoe groots de rivier bijvoorbeeld is bij Maastricht, dan heeft dat toch iets wonderbaarlijks.”
Schrijver en antropoloog Wim Peumans groeide op in een Vlaams dorpje op het plateau van de Maasvallei, tussen Maastricht en Tongeren. Na tien jaar studie in Leuven en wat buitenlandse omzwervingen belandde hij in 2016 in de Jekervallei in het Belgisch grensdorp Kanne. “Door het wonen op het platteland veranderde langzaam mijn blik op de relatie tussen mens en natuur. Er waren, zo terugblikkend, meerdere aanleidingen om dit Maasboek te schrijven: het verlies aan biodiversiteit en klimaatverandering, het hoge water van de rivieren in 2021, en het zien van een documentaire van journalist George Monbiot over de vreselijke staat van rivieren in het Verenigd Koninkrijk. En er bestond geen literaire biografie van de Maas, dat is natuurlijk ook een argument om er dan in te duiken.”
In de nieuwe Roots van september lees je het hele interview met Wim Peumans over zijn boek over de Maas.
Ecoloog Li An Phoa over drinkbare rivieren
‘We zijn allemaal afhankelijk van de rivieren’
De Braakmanhaven in Terneuzen is met de beste wil van de wereld geen uitnodigende wandelomgeving te noemen. Omringd door de faciliteiten van chemiereus DOW Benelux biedt de zeehaven aan de Westerschelde geen weidse vergezichten over ongerepte natuur, maar op een wirwar van opslagtanks, koeltorens, silo’s en walmende schoorstenen. Dat maakt het op deze wisselvallige, winderige dag wél een toepasselijke plek om ecoloog Li An Phoa (1980) te ontmoeten, de oprichter van de stichting Drinkable Rivers, die ernaar streeft om wereldwijd rivieren zodanig gezond te maken dat het rivierwater weer drinkbaar wordt.
Om de daarvoor broodnodige bewustwording te creëren bij burgers en bestuurders organiseert de stichting onder meer langeafstandswandelingen langs de loop van rivieren. Recent volgde Li An samen met een wisselende groep medewandelaars de loop van de Schelde, vanaf de bron in het Franse dorpje Gouy, door België, tot hier bij Terneuzen. Het einddoel is Vlissingen, waar de rivier via de Westerschelde uitmondt in de Noordzee.
Die alomtegenwoordige vervuiling van rivierwater, dat is waar Li An al jarenlang een kruistocht tegen voert. “Als we het water uit onze rivieren kunnen drinken, betekent dat dat een heel ecosysteem gezond en in balans is. En om dat te bereiken moet iedereen in het stroomgebied van zo’n rivier daar een bijdrage aan leveren.”
In de nieuwe Roots van september lees je het hele interview met Li An Phoa. Binnenkort kun je zelf ook meelopen want van 4 t/m 7 september 2025 is er een tocht langs de Nederrijn. Tijdens deze vierdaagse wandeling lopen deelnemers langs de oevers van de Nederrijn, van het Pannerdens Kanaal tot Wijk bij Duurstede.
Meer over rivieren en zeeën
- Bekijk hier de kaart van Nederland met alle rivieren.
- Rivieren wandelen ook: in de loop van de geschiedenis hebben onder andere de Rijn en de Waal herhaaldelijk hun loop verlegd. Dat resulteert rond Pannerden in een bijzonder ‘strangenlandschap’. Ontdek het zelf met deze rivierwandeling.
- Zalk is een dommelend dorpje langs de IJssel. In de uiterwaarden rond het Overijsselse plaatsje ligt een laarzenpad dat het Zalkerbos doorkruist, een restant hardhoutooibos dat zeldzaam is in Nederland.
- Dit zijn de 10 diepste oceanen op aarde.
Foto bovenaan: Getty Images
