Het imago van de raaf is door de eeuwen heen regelmatig gekanteld. Vaak overheerste een negatieve reputatie en in Nederland werd de raaf dan ook compleet verjaagd. Na een herintroductie krabbelt de imposante vogel weer op. Roots sprak met Hans de Vos Burchart, voorzitter van de Ravenwerkgroep Nederland, over de rentree van de raaf.
Mensen en raven hebben een lange en gemeenschappelijk geschiedenis en dat vind je terug in talloze oude verhalen waarin de raaf een rol speelt. De Griekse filosoof Aristoteles deed bijvoorbeeld al ravenwaarnemingen en de Scandinavische oppergod Odin (Wodan) had twee raven ‘in dienst’. Meer recent is het beroemde gedicht The raven van Edgar Allen Poe.
De nauwe band tussen mens en raaf vormde voor Hans de Vos Burchart, voorzitter van de Ravenwerkgroep Nederland, de aanleiding zich te verdiepen in deze imposante kraaiachtige. “Hun voorkomen in sagen, mythen en de literatuur sprak mij enorm aan. Wat mij ook fascineerde waren de contrasten in de verhalen: aan de ene kant werd de vogel als duister, zwart en slecht afgeschilderd en in andere verhalen was de toon juist positief.”
Ongewenst in Europa
In de middeleeuwen waren raven algemeen in Europa. In steden waren ze, samen met de rode wouw, een welkome gast als aasetende opruimdienst van rottende karkassen. Maar gaandeweg werden de steden schoner en veranderde de blik op de vogel van bescherming naar vervolging. Ook op het platteland werden ze meer en meer beschouwd als plaag voor het vee en jachtwild en zo kantelde hun reputatie. Rond 1900 waren raven weggevaagd uit grote delen van Europa. In Nederland verdween in 1928 bij Nijkerk het laatste broedpaar (wel dook in de Tweede Wereldoorlog tot 1944 nog even een broedpaar op in het Vijlenerbos in Zuid-Limburg).
“Voor sommigen was de pijn van het verdwijnen van deze iconische vogel snel voelbaar”, schrijft Rob Vogel in het boek Gewilde dieren, herintroducties van gewilde dieren in Nederland. In 1936 werd daarom een eerste poging gewaagd om raven te herintroduceren op de Veluwe, maar de negen vogels verdwenen spoorloos. “In de jaren zestig van de vorige eeuw legden de vogelonderzoekers Arend Timmerman sr. en Thom Renssen de grondslag voor een succesvolle herintroductie”, vertelt De Vos Burchart.
Raven uit onder meer Duitsland werden in enorme kooien op de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug geplaatst om zich voort te planten. In totaal kregen tussen 1969 en 1981 maar liefst 160 raven de vrijheid. De Vos Burchart: “Als ze de herintroductie niet hadden gedaan, waren de raven waarschijnlijk ook wel uit zichzelf teruggekeerd, maar door dit project is het proces wel versneld. Als Ravenwerkgroep Nederland hebben we het stokje overgenomen door in 2008 een lokale ravenwerkgroep op te richten, die later landelijk is gaan opereren en waar nu een kleine 150 mensen bij zijn aangesloten. We volgen de ontwikkeling van de raaf en proberen meer begrip te kweken voor deze vogel, want helaas zijn er nog steeds mensen die elke zwarte vogel een bedreiging vinden.”
Hoge bomen
Raven vind je van de woestijn in Noord-Afrika tot boven de poolcirkel in het Scandinavië. De raaf is een alleseter, dus niet zo kieskeurig wat betreft leefgebied. In Nederland kiezen ze als broedplek vooral de oudere bosgebieden met relatief hoge bomen en beperkte ondergroei met struiken. “Wat goed is om te weten,” aldus de voorzitter van Ravenwerkgroep, “is dat raven van nature klif- of rotsbroeders zijn. Dat kun je nog zien aan de puntvormige eieren, die rollen zo minder makkelijk weg. Toch broedt hij niet op gebouwen, ze kiezen vooral hoge bomen uit. Ook hoogspanningsmasten vinden ze een prima plek, want daar hebben ze geen last van predatie door marterachtigen.”
Jonge raven trekken in de nazomer en de herfst samen op en vormen grote jeugdgroepen waarbij ze samen eten zoeken en samen slapen. Foto: Adobe Stock
De reden dat de raaf zich nu wel kan handhaven in Nederland is afname van vervolging. Toch staat de raaf op de rode lijst voor broedvogels nog altijd vermeld als ‘gevoelig’. Maar De Vos Burchart voorspelt een gunstige toekomst voor de vogel. “De populatie groeit ongeveer 5 procent per jaar en dat zal zeker doorzetten. Ze broeden nu in iedere provincie. Als je kijkt naar de omvang van de territoria, die zo’n 6-10 km2 in doorsnede beslaan, dan zijn er nog genoeg witte plekken op de kaart waar ze kunnen broeden. In 2022 hadden we in Nederland ongeveer 140 broedparen, circa 100 territoriale paren en een kleine 500-600 individuen. We gaan richting de 1.000 raven in Nederland en dat aantal gaan we zeker overschrijden.”
Nog meer over de raaf lees je in het najaarsnummer van het Roots Vogelmagazine.
Wat je leest in Roots Vogelmagazine Najaar 2023:
- De raaf: alles over een miskend genie
- Zo herken je de 4 snippensoorten
- 5 Zwanensoorten in beeld
- Zo fotografeer je zeevogels
- Gek vogelgedrag verklaard
- Vogelrijke rondreis op Lesbos
En nog veel meer – dus bestel dit Roots Vogelmagazine snel! Binnen Nederland betaal je geen verzendkosten.
Het geluid van de raaf
De raaf heeft een rijk repertoire aan geluiden, maar de rauwe en diepe keelklank ‘kroa-kroa’ is het vaakst te horen. In de podcast Notenkrakers hoor je alles over de raaf.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Meer vogelnieuws
- Wat doet die vogel vreemd. Gek vogelgedrag verklaard.
- Natuurshot van de week: groene specht voert haar jong.
Foto bovenaan: Erik de Rijk
