Wanneer er ergens in Nederland een zwarte ibis wordt waargenomen, raken vogelaars opgewonden. Natuurfotograaf Edwin Giesbers had echter nog nooit een zwarte ibis gezien, en toog er speciaal voor naar de Camargue in Zuid-Frankrijk. Daar wemelt het weer van de ibissen, maar ook hier wordt de veelzijdige vogel steeds vaker gezien.
De Camargue, met zijn uitgestrekte moeras gebieden, is vooral bekend om de witte paarden die je hier overal tegenkomt. En natuurlijk de iconische flamingo die hier de grootste broedkolonies in Europa heeft met zo’n 20.000 broedparen. Ook voor tal van andere broedvogels is de Camargue een eldorado, zoals de verschillende reigerachtigen als kwak, kleine zilverreiger en koereiger.
De zwarte ibis: waarom hij als broedvogel bijna verdween uit Europa
Een bijzondere vogel die je hier tegenwoordig ook veelvuldig tegenkomt, is de zwarte ibis. De enige soort uit de ibisfamilie die in Europa voorkomt, naast de heilige ibis die in Europa op sommige plekken leeft. Het had niet veel gescheeld of de zwarte ibis was bijna uit Europa verdwenen. “In de loop van de 20e eeuw verdween de soort als broedvogel in grote delen van Europa”, vertelt Arjan Boele van Sovon Vogelonderzoek Nederland. Oorzaken waren het verdwijnen van leefomgeving, verstoring, vervolging en de vervuiling van water. “En die afname voltrok zich vaak in korte tijd. Zo leefden er in de Donaudelta in Roemenië in 197677 zo’n 12.000 paren. Daarvan waren er in 1995 nog slechts 2.000 over.”
Comeback
Gelukkig is het tij gekeerd; de zwarte ibis heeft een indrukwekkende comeback gemaakt. In Spanje – waar hij een tijdlang was verdwenen – broeden nu weer duizenden paren. Ook in Italië en Frankrijk is de opmars spectaculair. In de Camargue werd het eerste succesvolle broedsucces – na het laatste broedgeval in de jaren 90 – pas in 2006 weer vastgesteld. Sindsdien is het aantal broedparen gegroeid tot meer dan 2.000.
En dat wordt meteen duidelijk zodra ik de Camargue in rijd; ik verwacht als eerste grote vogelsoort de beroemde flamingo’s te zien, maar in de verte zie ik een tiental zwarte vogels vliegen. Aan het silhouet te zien – middelgrote reigerachtigen met een gekromde snavel – zijn het onmiskenbaar zwarte ibissen. Een prachtig gezicht! Natuurlijk ook omdat ik deze vogel nog nooit eerder had gezien. Ook niet toen ik vele jaren geleden de Camargue bezocht.
De zwarte ibis is allesbehalve zwart
Als ik wat later op de dag een groepje zwarte ibissen van dichterbij kan bewonderen, terwijl ze in het water aan het foerageren zijn, valt me meteen op dat de Nederlandse naam de vogel geen recht doet. De zwarte ibis is namelijk allesbehalve zwart! “De Engelse naam Glossy Ibisen en het Franse Ibis falcinelle geven een veel mooiere omschrijving van de volwassen vogels”, vindt ook Boele. “Ze hebben immers een wijnrode en groene glans op de bovendelen. Ook de soortnaam glansibis, die in Nederland in de 19e eeuw werd gebruikt, sluit daar mooi op aan.”
Exotisch menu
Mocht de zwarte ibis zich in Nederland vestigen, dan zit het met het voedselaanbod voor de vogel waarschijnlijk wel goed. Uit onderzoek in de Camargue bleek dat maar liefst 73 procent van het voedselvolume bestond uit een ook bij ons bekende invasieve exoot: de rode Amerikaanse rivierkreeft. In Nederland ontdekken ook steeds meer dieren deze exoot als voedsel, zoals grote vissen als snoek maar ook vogels zoals de fuut, ooievaar en blauwe reiger.
Edwin maakte ook deze fraaie filmbeelden van de zwarte ibis.
Paspoort
Naam: zwarte ibis (Plegadis falcinellus).
Uiterlijk: reigerachtig, met een lange, gebogen snavel. Volwassen vogels hebben een donker veren- kleed met bruinroodachtige tinten op kop, nek, rug en iriserende, smaragdgroene en paarse veren. Spanwijdte: maximaal 95 cm en 65 cm groot.
Voedsel: insecten, kleine vissen en kreeftachtigen.
Broeden: april tot juni. Een legsel bestaat meestal uit 3 tot 4 eieren.
Leefgebied: moerassen en lagunes.
De volledige reportage over de zwarte ibis, met veel meer prachtige foto’s, vind je in Roots juni.
Tekst en foto’s: Edwin Giesbers
