Tot de jaren tachtig van de vorige eeuw werd de bultrug in zijn voortbestaan bedreigd, sindsdien beleeft hij betere tijden. The Guardian spreekt van een ‘comeback’, Time noemde het in 2020 al een opmerkelijk herstel en ‘de hoop’ voor de planeet. Ook in de Noordzee zwemt steeds vaker een bultrug – dit jaar zijn er al drie gezien. Hoe gaat het nu echt met dit vriendelijke, grote zeezoogdier?
De bultrug komt voor in alle wereldoceanen. Halverwege de jaren vijftig in de vorige eeuw raakte het dier bijna uitgestorven. In 1970 kreeg hij de status ‘bedreigde diersoort’, in 1986 volgde een wereldwijd verbod op de commerciële jacht op bultruggen. De status en bescherming bleken succesvol: het aantal bultruggen nam toe. In 2008 veranderde de ‘International Union for the Conservation of Nature’ (IUCN) de status van het dier dan ook in Niet bedreigd. Het aantal bultruggen wereldwijd ligt nu rond de 84.000.
Verschillende populaties bultruggen
Die status Niet bedreigd vergt een nuancering. Vanaf 2016 worden er zo’n 14 verschillende populaties bultruggen onderscheiden, op basis van het verspreidingsgebied. Op whalescientists.com zie je precies waar die verschillende populaties leven. Vier populaties hebben nog wél de status Met uitsterven bedreigd, waaronder de niet-migrerende populatie in de Arabische Zee.
Onlangs kondigde Amerika aan dat het werkt aan een herstelplan voor drie bedreigde populaties. Ook andere populaties worden nog gemonitord middels een tienjarenplan, om zo snel veranderingen en (nieuwe) bedreigingen waar te nemen. Australische wetenschappers pleiten voor een zelfde aanpak. Ze benadrukken dat het te vroeg is om de bultrug als ‘veilig’ te beschouwen. Daarbij wijzen ze op nieuwe gevaren, waaronder de opwarming van oceanen.
Bultruggen (als dwaalgasten) in de Noordzee
Van alle zoogdieren leggen bultruggen de langste migratieroute af: zo’n 10.000 kilometer. ’s Zomers eten ze krill in koude wateren rond de polen, ’s winters paren ze en brengen ze hun jongen ter wereld in warmere, tropische wateren. Sinds 2003 wordt er elk jaar wel een bultrug in de Noordzee voor de kust van Nederland en België gezien. 2022 spande de kroon met veel signaleringen:
- 9 januari 2022: vanaf de veerboot tussen Texel en Den Helder
- 20 januari 2022: Den Haag
- 23 mei 2022: West-Kapelle, Zeeuws-Vlaanderen. Hij werd springend op film vastgelegd door visser Lourens Janisse – hier zie je de beelden.
- 31 mei 2022: Knokke-Heist. Dit dier werd sindsdien dagelijks wel gezien, springend en wel. Natuurpunt.be meldt dat het vermoedelijk steeds om hetzelfde, jonge, dier gaat.
- 7 juni 2022: Cadzand-Bad
- 22 juni 2022: Texel, bij NIOZ-haven
- 5 juli 2022: Vlieland, een dode bultrug spoelde aan: hetzelfde dier dat voor de Zeeuwse kust zwom.
Op 3 januari 2023 zwom voor de kust van Scheveningen opnieuw een bultrug. Wellicht hetzelfde dier dat een week eerder voor de Belgische kust zwom. ‘Volgens opvangorganisatie SOS Dolfijn zwom het volwassen dier eerst zo’n 2 kilometer uit de kust ter hoogte van de Scheveningse haven. Een paar uur later zwom de walvis zo’n 500 meter voor de kust bij Kijkduin’, aldus de NOS. Vandaag werden, ruim een week later, zelfs twee bultruggen gezien voor de Hollandse kust. Ze zwommen een paar kilometer uit de kust ter hoogte van Scheveningen, zo meldde Stichting SOS Dolfijn op Facebook.
Bultruggen die in Nederlandse wateren zwemmen worden gezien als dwaalgasten. Ook de International Whaling Commission noemt Nederland nu expliciet als land waar het dier vaker wordt gezien. Jaap van der Hiele van Eerste Hulp bij Zeezoogdieren (EHBZ) meldde eerder al aan de NOS dat de dieren de Noordzee aan het ontdekken zijn. “Een paar jaar geleden hadden we er eentje bij Vlissingen-Oost. En ook een keer eentje in de Oosterschelde. Ze kunnen goed zwemmen in ondiep water, dus deze bultrug is niet in gevaar”, zo zei hij over het dier dat op 3 januari werd gezien. Ook Stichting SOS Dolfijn meldde aan Omroep West dat hij gezond oogde. ‘Als het dier verder gezond is en niet wordt lastig gevallen, kan de bultrug zich prima hier redden’.
Bescherming middels akoestische boeien
Voor de kust van New York beleven bultruggen ook een comeback. Daar liggen sinds 2016 hightech akoestische boeien waarmee men walvisliederen detecteert, die vervolgens analyseert en online zet. Op die manier kunnen kapiteins op die drukke scheepvaartroute rekening houden met de bultruggen én andere walvissen die er op dat moment zwemmen. En kunnen wetenschappers onderzoek doen het gedrag van individuele dieren en soorten. Inmiddels liggen er ook op andere plekken voor de kust van Amerika zulke Robots4Whales. Misschien een idee voor de Noordzee, als de opmars van de bultrug zich hier voortzet?
Meer lezen
- Utrecht University vertelt je wat te doen als je stuit op een gestrande walvisachtige, levend of dood. Wageningen University & Research legt hier uit waarom walvissen stranden. Zie je zelf een bultrug, meld het dan via waarneming.nl.
- Bultruggen hebben vanaf hun geboorte heel veel te leren en te ontdekken voordat ze de statige oceaanreuzen worden zoals wij ze kennen. Natuurfotograaf Tony Wu volgt al jaren hun proces van hofmakerij, geboorte en puberteit tot volwassenheid.
- Het is er donker en vaak koud, en ze herbergen onnoemelijk veel geheimen. Vind je het gek, gezien die enorme dieptes. Dit zijn de tien diepste oceanen en zeeën.
- Niet alleen voor bultruggen zijn oceanen zijn van levensbelang, ook de mens is ervan afhankelijk. Wist je dat zeeën en oceanen ook zuurstof leveren? Eén op de twee ademhalingen heb je te danken aan de oceaan…
Foto bovenaan: Getty Images
Bronnen: o.a. NOS, IUCN, Time, International Whaling Commission, Robots4whales
