Zoek je de koekoek

Vanaf  eind april/begin mei keert de koekoek na een lange reis uit centraal Afrika terug in het land. De mannetjes laten zich de komende tijd luid en duidelijk horen. Het vrouwtje is moeilijker te vinden: zij verstopt zich en wacht urenlang op haar kans om een ei in het nest van een andere vogel te leggen. Hoe zoek je de koekoek?

Koekoeken lijken verdacht veel op sperwers. Vroeger dacht men zelfs dat de koekoek ’s winters veranderde in een sperwer. Niet zo vreemd als je je bedenkt dat men destijds simpelweg niet wist dat koekoeken, net als andere trekvogels, naar het zuiden trokken om in het voorjaar weer terug te keren. De overeenkomsten tussen beide vogels zijn inderdaad verbluffend groot: beide hebben knalgele ogen, overwegend grijze kleur, zwart gestreepte onderdelen en een lange staart.

Het koekoek mannetje zingt vaak vanaf een paal. Foto: iStock

Aantal gehalveerd

Ook andere vogels zien een koekoek soms voor een sperwer aan, en raken dan in paniek. Er zijn aanwijzingen dat de koekoek op zo’n moment gebruikt maakt van die verwarring door goed te kijken waar bijvoorbeeld graspiepers vandaan komen als ze achter haar aan komen vliegen. Daar zit dan natuurlijk vaak het nest. Sinds de jaren negentig is de koekoekstand gehalveerd, vooral door klimatologische ontwikkelingen. Hun overwinteringsgebied ligt in centraal-Afrika. De koekoek moet dus de steeds groter wordende Sahara overtrekken om daar te komen. Veel jonge koekoeken overleven die loodzware tocht niet.

De kleine karekiet is een van de waardvogels voor de koekoek. Foto: Franka Slothouber

Koekoek waardvogel

Een volwassen en jongvolwassen koekoek leeft vooral van grote harige rupsen. Ook die zijn hier steeds moeilijker te vinden, omdat veel van die vlindersoorten sterk in aantal achteruitgaan. Koekoekwijfjes specialiseren zich in broedgebieden op bepaalde waardvogels, de vogelsoort waarbij zij haar ei in het nest legt. Ook met veel van deze waardvogels gaat het slecht. Zo zijn de tapuit en gekraagde roodstaart in de duinen vrijwel verdwenen, en gaat het minder goed met de heggenmus in de bossen en graspieper in het veld.

Een vliegende koekoek lijkt op een sperwer. Foto: Klaas de Jong

Zoek de koekoek

De beste kans op het zelf zien van de koekoek maak je in de grotere moerasgebieden, zoals de Biesbosch, Oostvaardersplassen, Wieden en Weerribben. En in de duinen, Texel bijvoorbeeld. Het is een middelgrote en zeer slanke vogel, met een lange ronde staart en spitse vleugels. Mannetje zit vaak open en bloot op paal of hek, vaak met afhangende vleugels en omhooggehouden staart. En ze vliegen vaak laag over het terrein. Soms ook meerderde bij elkaar. Je maakt tot half juni de beste kans om ze te zien, daarna zijn de meeste volwassen koekoeken stil en wellicht alweer op weg naar het zuiden.

Meer superleuke weetjes kun je beluisteren in onze podcast Notenkrakers over de koekoek:

Vind je vogels kijken leuk, bestel dan het nieuwste Roots Vogelmagazine voorjaarsnummer.

Voor meer algemene informatie en het geluid kun je terecht bij Vogelbescherming.