Wandelen in de Viroin-Hermeton: steengoed stappen

Het natuurpark Viroin-Hermeton ligt in een wat onbekender hoekje van de Belgische Ardennen, aangeschurkt tegen de Franse grens. Het gebied wordt gekenmerkt door bijzondere geologie en een daardoor unieke flora en fauna. Het biedt wandelpaden waar fraaie vergezichten menig oh-en-ah moment oproepen, blijkt uit een (veel te korte) verkenning.

Het vereist een relatief korte, maar stevige klim om vanuit Nismes, gelegen langs de rivier Viroin, de Fondry des Chiens te wandelen. Maar de beloning is er dan ook naar. De zon is net op, en we staan als enigen aan de rand van een van de hoogtepunten van het gebied. Nou ja, in letterlijke zin is het eerder een dieptepunt; de Fondry des Chiens is een circa 100 meter lange en tot 20 meter diepe kloof in de kalkstenen bodem. Die is in de loop van vele millennia uitgesleten door regenwater dat zich een weg baande door het gesteente én, in later tijden, door het winnen van ijzererts door de mens. Draai je om en je kijkt uit over een panorama waarin boerenland en prachtige plukken boslandschap de toon zetten.

En dat geldt eigenlijk voor deze hele streek. Het is een gebied dat je zomaar kunt missen als je gewend bent aan de gebruikelijke, meer toeristische plekken in deze hoek van de Ardennen, die meestal wat meer oostwaarts liggen. Misschien komt dat ook omdat je voor woest toeristisch vertier niet in deze contreien moet zijn. De dorpjes en gehuchten rond de dwars door de regio stromende Viroin-rivier zijn klein, verstild en rustiek. Met huizen gebouwd van kalk- of zandsteen, met natuurleisteen op de daken. Van een bruisend uitgaansleven kun je in pittoreske plaatsjes als Couvin, Lompret of Vierves-sur-Viroin niet spreken, maar daarvoor kom je hier ook niet.

Mediterrane natuur

Het natuurpark Viroin-Hermeton ligt een klein uurtje autorijden ten zuiden van Charleroi; het omvat het grondgebied van drie gemeenten: Couvin, Philippeville en Viroinval, en het omvat daarmee volgens de boeken een oppervlak van iets meer dan 483 km. Het is een van de twaalf natuurparken in de Ardennen en volgens de beheerders het meest biodiverse; draait het in elk van de ‘Parcs naturel’ om het duurzaam beheren van een gebied ‘dat erkend is voor zijn interessante biologie en geografisch opmerkelijke landschappen’, in de Viroin-Hermeton biedt de natuur beide in overvloed. Dat is mede te danken aan de Calestienne, een strook kalksteen waarin de Viroin van west naar oost stroomt (om verderop uit te monden in de Maas).

De hoger gelegen kalkformaties zijn in de loop ter tijd geërodeerd en daardoor kent het gebied honderden kloven, grotten en holtes waarop, waarin en waaromheen zich een rijke en zeer afwisselende sub-mediterrane flora en fauna hebben gevestigd. Die afwisseling treffen we ook op de wandeling van de Fondry des Chiens naar de niet veel minder bekende Roche à Lomme in Dourbes. Het is een meanderende tocht van een dik uur door Nismes langs de rivier, dan langs een bosrand, over akkerland en via de voorzichtige oversteek van een spoorbaan langs een enorme, leegstaande voormalige leerlooierij.

Dan volgt een ferme klim, over een meanderend pad door een dichtbegroeid bos, alsmaar omhoog. Tot je opeens uit de bossen plopt en zich een prachtig panorama om je heen ontvouwt; ga zitten bij het stenen kruis op de punt van de rots, en je kunt vanuit dit beroemde uitkijkpunt uren zoet brengen met het observeren van het landschap en de piepkleine huisjes en autootjes ver onder je. In de verte meen ik, zo op ooghoogte, een rode wouw te zien – de roofvogel leeft naar verluidt in deze regio. Waarschijnlijk is het wishful thinking – wat er ook vliegt, het is erg ver weg en voordat ik de verrekijker uit de rugzak weet te halen is de verre vogel alweer uit het zicht verdwenen.

Water en watervogels

Eenmaal afgedaald van de Roche à Lomme rijden we noord-noordwestwaarts, met een tussenstop in Philippeville. Dat is niet alleen bekend vanwege het nabijgelegen natuurreservaat Tombeau de Franchimont, maar ook om zijn 10 kilometer aan in de 17e eeuw ondergronds gedolven gangen, onderdeel van de stadsverdedigingswerken. Maar wij blijven liever bovengronds en daarvoor rijden we een stukje door naar de Lacs de l’Eau d’Heure. Want wie houdt van water en watervogels, kan niet om dit grootste merengebied van België heen. Vijf meren liggen hier bij elkaar, te midden van een bosrijk gebied. De stuwdam van La Plate Taille (het grootste meer van België), met zijn grote uitkijktoren, is de grootste van het land.

Je kunt om het hele ‘merencomplex’ heen wandelen. Maar zo’n rondje is meer dan 30 kilometer lang, en een beetje vogelliefhebber vaak zal stoppen om met kijker of telescoop de vele vogels op de korrel te nemen. Ter plaatse een fiets huren is wel zo handig. Een iets bescheidener formaat heeft het circa 20 kilometer zuidelijker gelegen meer van Virelles. Daar kun je het rijke vogelleven op en langs het water van nabij bekijken – tegen betaling weliswaar, door een kaartje te kopen voor natuurbelevingscentrum Aquascope. Je kunt ook om het meer heen wandelen (een stevige tocht van zo’n 10 kilometer). De oevers zijn dan niet bereikbaar, maar het natuurschoon is er niet minder om.

724 km aan wandelpaden

De Viroin-Hermeton is een gebied dat herkenbaar is als Ardennen zoals je die waarschijnlijk kent, maar dan aangevuld met een geheel eigen identiteit en bijzondere natuur. Het is een heerlijk gebied voor wandelaars, die op hun wenken worden bediend met zo’n 724 kilometer aan wandelpaden, in allerlei varianten. Handig is bijvoorbeeld dat 250 kilometer aan bewegwijzerde wandelwegen allemaal starten vanaf een blauw bord dat vlakbij de kerk van elk dorp staat. Behalve in Dourbes en Mazée, waar je dat bord vindt op het plaatselijke speelplein.

Maar er zijn ook tal van langeafstands- en nordic wandelpaden, al dan niet online te vinden, en overal zijn kaarten te koop met mooie routes. En is het even gedaan met wandelen, dan is de regio nog altijd besprenkeld met musea en andere klompjes cultureel goud, waarin de verhalen worden verteld over de vaak ruige leefomstandigheden in vroeger eeuwen. Kortom: wie te voet (of op de fiets) eens iets anders wil, maar niet té anders, heeft alle reden om in dit hoekje van Wallonië flink wat vakantiedagen op te maken.

Afwisselende natuur

In natuurgebied Viroin-Hermeton zorgen de specifieke eigenschappen van het landschap voor een rijke en afwisselende natuur. Het grondgebied van het natuurpark is verdeeld tussen de Ardennen (40%), de Venen (41%), de Calestienne (16%) en de Condroz (3%). Het biedt dus een rijke verscheidenheid aan reliëfs, landschappen, fauna en flora. Het Ardens bosmassief omvat bossen van elzen, beuken, ravijn-esdoorns, eiken, buxusbomen, veenmoeras, holtes en leigroeven, rivieren en natte zones, steile rotsen, droog grasland met kalk, schist en dolomiet. Als ‘symbolische’ soorten voor de streek worden genoemd de zwarte specht, grote hoefijzerneus, kwartelkoning, watersalamander, grauwe klauwier, rode wouw en zwarte zwaan.

Ook liefhebbers van insecten vinden de mooiste beestjes, waaronder vlinders als het dambordje of groot geaderd witje en libellen als de bosbeekjuffer. Mits in het juiste seizoen en in sommige gevallen met wat geluk, maak je kans op de mannetjesorchis; deze beschermde orchidee van 15-50 cm hoog bloeit van eind april tot begin juni, met purperen tot roodachtig lila bloemen. Ook de zeldzame vliegenorchis komt in deze regio voor, net als de brede orchis en de welriekende nachtorchis. Daarnaast kun je genieten van liggende ereprijs, bloedgeranium of bergboerenkers (een inheemse plant in Wallonië). Ook de wollige sneeuwbal doet het prima op de kalkhoudende grond.

Viroinval: praktische informatie

Viroinval, centraal in Viroin-Hermeton, ligt 280-300 autokilometers (circa 3,5 uur rijden) van Utrecht. Ook met de trein is het gebied te bereiken (ook vanaf grotere Belgische steden in de omgeving). Wel is er altijd een aantal kilometers te overbruggen om vanaf de verschillende bestemmingsstations op je eindbestemming te komen. Qua verblijf is alles mogelijk, van campings (zoals de Naturia camping in Chimay, naturia-chimay.be/nl) en camperplekken, via B&B’s naar grotere hotels.

Meer informatie en reistips

• VisitWallonia.be/nl: uitgebreide reis- en verblijfsinfo over Wallonië
• toerisme.viroinval.be: reis- en verblijfsinfo
• parcsnaturelsdewallonie.be/nl/parcs/viroin-hermeton: info over het natuurpark zelf
• visitardenne.com/nl/het-beste-van-de- ardennen/top-bestemmingen/de-natuurparken-van-de-ardennen/natuurpark-viroin-hermeton: info over het natuurpark zelf
• cm-tourisme.be/nl/a/de-la-plate-taille-a-l-eau-d-heure: op deze site van Charleroi Métropole Tourisme vind je specifieke info over de Lacs de l’Eau d’Heure en wat er zoal te doen is
• viamichelin.nl: lokale bezienswaardigheden, routes, accommodaties, eten en drinken (zoek op Viroin-Hermeton)
• routeyou.com/nl-be: vele wandelroutes (zoek op Viroin-Hermeton)

Lees ook

• Voor de meeste Nederlanders zijn de Vlaamse Ardennen – die door de locals ook wel ‘de Belgische Ardennen light’ worden genoemd – onbekend terrein. Redacteur Diederik Plug ging te voet op verkenning in Vlaanderen.
• In het najaar zijn de bossen in Wallonië een waar uilenmekka
• Hoe krijg je dambordjes mooi op de foto? Fotograaf Bjorn van Lieshout vertelt.
• Libellen fotograferen is een boeiende tak van sport. Je leest er alles over in deze mini-masterclass libellen fotograferen, van topfotograaf Edwin Giesbers.
• Wie de term orchideeën hoort, zal in eerste instantie waarschijnlijk denken aan hoge, fel gekleurde planten in het moeras. Maar sommige soorten leven juist op schrale grond: onopvallend op dennennaalden of zomaar in een wegberm. Lees hier meer over deze bijzondere mini-orchideeën.

Deze productie kwam tot stand in samenwerking met Wallonië toerisme België (VisitWallonia.be/nl)

Tekst: Diederik Plug Foto bovenaan: Maurice Volmeyer