De klaproos in 6 verrassende feiten

De klaproos bloeit in mei en juni weer volop. De felrode bloemen maken van de bermen en akkers dan weer een kleurenfestijn. Klaprozen mogen er trouwens fragiel uitzien, de dappere plantjes zijn echte overlevers. Roots geeft 6 verrassende feiten over deze fascinerende plant.

1 Waarom bloeien klaprozen vaak op bouwterreinen?

“Dat komt doordat klaprozen pioniersplanten zijn”, vertelt Baudewijn Odé van Floron (Floristisch Onderzoek Nederland). “Pioniersplanten vertonen zich vaak als eerste op plekken waar de bodem onbegroeid is. Klaprozen gedijen vooral goed op voedselarme grond waar in de bodem wordt gerommeld, dan komen de zaden aan het oppervlak en ontkiemen ze.” Ook op plekken waar wegen of spoorlijnen worden aangelegd zie je ze daarom vaak opduiken, net als op begraafplaatsen.

2 Hoeveel zaad maakt een klaproos?

Klaprozen verstrooien hun zaad via de wind, het zijn windstrooiers. Ze maken grote hoeveelheden zaad aan, per bloem circa 100 tot 150 zaadjes, dus dat is per plant enige duizenden. Ze verstrooien het op een slimme manier: de zaadjes zitten opgesloten in een vruchtdoosje dat op een lange steel staat. Daarbovenop zit een soort afdakje dat omhooggaat als het zaad rijp is. Door toedoen van de wind of iemand die tegen de bloem aankomt, strooit de klaproos via kleine openingen – vergelijk het met een zoutvaatje – iedere keer wat zaadjes.

3 Hoelang overleeft het zaad in de bodem?

Klaprooszaad is zeer kiemkrachtig. Het kan zeker tientallen jaren in de bodem zitten zonder aan kiemkracht te verliezen. Wordt de bodem omgewoeld, dan grijpen ze hun kans.

<< Foto: Els Nijhuis

4 Hoe oud worden klaprozen?

Klaprozen leven snel en intensief. Het zijn eenjarige planten die soms al in het najaar ontkiemen. De eerste bladeren van een klaproosplant vormen op de bodem een wortelrozet. In het voorjaar worden de harige bloemstengel en de bloemknop gevormd. Die stengel is harig, zodat insecten vanaf de bodem niet makkelijk naar de bloem kunnen kruipen. De bloemknop bestaat uit twee harige kelkblaadjes, die afvallen wanneer de bloem zich openvouwt. Als de bloem is bestoven, vallen de rode kroonblaadjes af. Het vruchtbeginsel groeit vervolgens uit tot een vruchtdoosje.

5 Hoeveel soorten zijn er in Nederland?

Van oorsprong komen klaprozen voor in het Middellandse Zeegebied, een aantal daarvan leeft als wilde plant in Nederland. Ze zijn hier ooit beland door het transport van granen. Op de Standaardlijst van de Nederlandse flora 2020 staan vijf soorten: grote klaproos, ruige klaproos en bleke klaproos. Nieuwkomers op deze lijst zijn de schijnpapaver en de donzige klaproos, een soort die vaak in steden opduikt.

Volgens Arnout-Jan Rossenaar, ecoloog en plantenkenner bij Staatsbosbeheer, zijn er echter ook een paar nieuwkomers die nog niet zijn ingeburgerd: “Denk aan de Oosterse klaproos en de reuzenklaproos. In steden duikt met name de donzige klaproos steeds vaker op. Oorspronkelijk komt die uit het Atlasgebergte in Marokko, maar op warme, zonnige en droge plekken in de stad zie je deze klaproos tussen tegels en tegen muren bloeien.”

Baudewijn Odé noemt ook nog de slaapbol. “Dat is geen exoot, het is een soort die hier en daar is ingezaaid, dan een jaartje bloeit en vervolgens niet meer terugkeert. Je kunt de slaapbol het beste omschrijven als een ‘inzaaisoort’.” Aardig weetje is dat het zaad van de slaapbol soms wordt gebruikt bij het bakken van brood en beter bekendstaat als maanzaad.

6 Waarom bezoeken vlinders deze plant niet?

Nectar is het zoete lokmiddel van bloemen waarop insecten dol zijn; het is de brandstof die ze nodig hebben om te vliegen. Maar niet alle planten maken nectar aan; 8 procent van de plantensoorten (waaronder klaprozen) die door bijen worden bestoven produceren alleen stuifmeel. Vlinders zijn specialisten in het opzuigen van nectar en negeren daarom de klaproos.
Een plant maakt stuifmeel aan voor de voortplanting, maar het is ook een cadeautje voor bezoekende insecten. Zij gebruiken het voor het onderhoud van hun lichaam en geven het als voedsel aan hun larven. Grote klaprozen produceren per bloem ruim 2,5 miljoen stuifmeelkorrels. Die overdaad lokt bijvoorbeeld bijen die de korrels aan hun pootjes en vacht krijgen en zo de stempel van de volgende klaproos die ze bezoeken bestuiven.

Meer leuke berichten over planten

• Fluitenkruid is de ultieme lenteverrassing: als de temperatuur in april of mei een paar dagen hoog is, staat deze plant ineens volop in bloei. De ragfijne, witte bloemen ogen als Hollands kant langs paden en wegen. Roots neemt een duik in het fluitenkruid.
• Bloemenliefhebbers richten hun blik meestal naar de grond. Toch bloeit ook boven je hoofd veel moois. Vooral in parken, tuinen en straten staan prachtig bloeiende bomen. Zoals de witte paardenkastanje.
• Waarom prikken brandnetels als je ze aanraakt?

Foto bovenaan: Wim Verschraegen